Zastaw rejestrowy to popularny sposób zabezpieczenia wierzytelności. Cechuje się trwałością, szerokim zakresem zastosowania i niewielkim kosztem ustanowienia. W tym artykule przybliżmy instytucję samego zastawu, korzyści z zabezpieczenia i ścieżkę ustanowienia.
Czym jest zastaw rejestrowy?
Podobnie jak zastaw zwykły, zastaw rejestrowy jest ograniczonym prawem rzeczowym ustanawianym w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności. Zastaw rejestrowy obciąża przedmiot zastawu i pozwala zaspokoić wierzyciela, na rzecz którego został ustanowiony, bez względu na zmiany własności rzeczy oraz z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami, z wyjątkiem wierzycieli, którym na mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.
Przedmiotem zastawu rejestrowego może być zarówna istniejąca, jak i przyszła rzecz ruchoma, prawo lub zbiór rzeczy ruchomych i zbiór praw. Oznacza to, że jako przedmiot zastawu zakwalifikować możemy rzeczy ruchome i zbywalne prawa majątkowe, z wyjątkiem:
praw mogących być przedmiotem hipoteki;
wierzytelności, na których ustanowiono hipotekę;
statków morskich oraz statków w budowie mogących być przedmiotem hipoteki.
Zastaw rejestrowy obciąża całą rzecz lub prawo, bez względu na wartość oraz to, jaką część wierzytelności zabezpiecza. Może zabezpieczać wierzytelność istniejącą lub przyszłą pod warunkiem, iż jest to wierzytelność pieniężna (wyrażona w pieniądzu), możliwa do oznaczenia oraz wynikająca z określonego stosunku prawnego. Oznacza to, iż zastaw nie może zabezpieczać wierzytelności niemożliwej do zidentyfikowania bądź wszystkich wierzytelności. Dopuszczalne jest natomiast zabezpieczenie dwóch lub więcej wierzytelności jednym zastawem.
Jakiego korzyści wynikają z takiego zabezpieczenia?
Konstrukcja zastawu rejestrowego swoim zakresem obejmuje szeroki krąg wierzytelności, potencjalnych przedmiotów zastawu i możliwych rodzajów zaspokojenia. Taka elastyczność w połączeniu z niskim kosztem ustanowienia sprawia, że jest opłacalną formą zabezpieczenia zarówno wartościowych, jak i mniej pokaźnych wierzytelności. Zastaw rejestrowy idealnie sprawdzi się zarówno przy zabezpieczeniu dużej pożyczki, jak i roszczeń o zwrot niewielkiej zaliczki.
Typowo wykorzystuje się go zarówno przy kredytach konsumenckich na zakup samochodu, jak i przy zabezpieczaniu wierzytelności wynikających z kredytów inwestycyjnych. Jedna rzecz może zostać obciążona kilkoma zastawami – co do zasady kolejność ustanawiania zastawu układa pierwszeństwo zaspokojenia wierzycieli.
Ustanowienie zastawu rejestrowego nie wymaga wydania przedmiotu zastawu zastawnikowi. Jeżeli umowa zastawnicza nie stanowi inaczej, to zastawca może korzystać z przedmiotu zastawu rejestrowego. Taką możliwość zapewnia właśnie prowadzenie zwartego spisu, czyli samego rejestru zastawów, w którym każdy przedmiot zastawu ma swoją pozycję wyrażoną w postaci indywidualnego numeru.
Rejestr zastawów jest rejestrem jawnym. Oznacza to, że każda osoba może złożyć do sądu odpowiedni wniosek na formularzu urzędowym i dowiedzieć się czy dany przedmiot zastawu widnieje w rejestrze, uzyskać informację o wszelkich zastawach danego podmiotu lub uzyskać numer zastawu po danych identyfikacyjnych.
Złożenie wniosku o wpis zastawu do rejestru zastawów wiąże się z opłatą w wysokości 200 złotych. Zmiana w rejestrze oznacza konieczność złożenia odpowiedniego wniosku i uiszczenia opłaty w wysokości 100 złotych.
Możliwości zaspokojenia
Gdy zastawca nie ureguluje wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym, zastawnik może dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zastawu. Jeśli pierwszeństwo zaspokojenia nie wynika z żadnych przepisów szczególnych, to zastawnik uzyskuje pierwszeństwo zaspokojenia z przedmiotu zastawu.
Zaspokojenie może nastąpić w postępowaniu egzekucyjnym bądź pozaegzekucyjnym. Ta druga opcja wiąże się z koniecznością wskazania możliwych rodzajów zaspokojenia już na etapie zawierania umowy zastawniczej. Pozaegzekucyjna możliwość zaspokojenia istnieje jednak tylko wtedy, gdy inny wierzyciel nie skieruje egzekucji do przedmiotu zastawu.
Jak ustanowić zastaw rejestrowy - krok po kroku?
Ustanowienie zastawu rejestrowego wymaga właściwie dwóch obowiązkowych elementów:
zawarcia umowy zastawniczej;
wpisu do Rejestru Zastawów na wniosek jednej ze stron.
Stronami umowy zastawniczej są zastawca i zastawnik. Zastawcą może być wyłącznie osoba, która jest uprawniona do rozporządzania przedmiotem zastawu, jednak zastawnik działający w dobrej wierze, w przypadku ustanowienia zastawu przez osobę nieuprawnioną, korzysta z ochrony przez odpowiednie stosowanie przepisów o ochronie praw nabywcy rzeczy ruchomej w dobrej wierze, a wpis zastawu rejestrowego do rejestru zastawów jest równoznaczny z wydaniem rzeczy (art. 169 Kodeksu cywilnego).
Umowa zastawnicza powinna być sporządzona na piśmie, pod rygorem nieważności, i zawierać kilka obowiązkowych aspektów treściowych. Do obligatoryjnych elementów wymaganych dla umowy zastawniczej należą:
data zawarcia umowy;
określenie zastawnika, zastawcy oraz dłużnika, jeżeli nie jest on zastawcą;
przedmiot zastawu;
wierzytelność zabezpieczona zastawem.
Wpis do rejestru zastawów jest elementem obligatoryjnym dla ustanowienia zastawu rejestrowego. Wniosek może zostać złożony na formularzu urzędowym przez zastawnika lub zastawcę do sądu rejonowego, w okręgu którego znajduje się miejsce zamieszkania (siedziba) zastawcy. Należy pamiętać o załączeniu do wniosku odpowiedniej umowy oraz uiszczeniu opłaty od wniosku.
Zastaw rejestrowy jest przedmiotem regulacji ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów z dnia 6 grudnia 1996 roku.
Zespół kancelarii COGENTS