W obrocie gospodarczym niejednokrotnie zdarza się, że członkiem zarządu w kilku spółkach wchodzących w skład jednej grupy kapitałowej jest ta sama osoba. Spółki te często nawiązują ze sobą stosunki prawne w ramach których zawierają ze sobą umowy. Wątpliwość, która może się nasuwać w powyższych sytuacja to kwestia dopuszczalności zawarcia umowy przez tego samego członka zarządu reprezentującego jednocześnie dwie spółki, czyli dokonania tzw. czynności „z samym sobą”. W dalszej części artykułu postaramy się wyjaśnić powyższą kwestię.
REGULACJE K.C. A K.S.H.
Rozwiązania wskazanego problemu nie znajdziemy jednak w regulacjach k.s.h. Należy wówczas zastosować regulacje k.c., do którego postanowień odsyła art. 2 k.s.h. (i) w zakresie nieuregulowanym przez k.s.h. lub (ii) w sytuacjach, gdy wymaga tego właściwość (natura) stosunku prawnego spółki. W drugim przypadku przepisy k.c. stosuje się odpowiednio.
Regulacje dot. zawierania czynności z „samym sobą” zawiera art. 108 k.c. Zgodnie z jego brzmieniem pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy, chyba że (i) co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo (ii) że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Analiza literalnego brzmienia przepisu może jednak nasuwać wnioski, że przepis ten nie znajdzie zastosowania w przedmiotowej sytuacji. Członek zarządu nie jest bowiem pełnomocnikiem, lecz członkiem organu posiadającego ustawową legitymację do reprezentacji spółki. Z pomocą w tym zakresie przychodzi jednak orzecznictwo.
POGLĄDY ORZECZNICTWA
Orzecznictwo dotyczące stosowania art. 108 k.c. w przedmiotowej sytuacji nie jest jednolite, jednak ukształtowała się dominująca linia orzecznicza. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2018 r. V CSK 425/17 art. 108 k.c. może być stosowany na zasadzie analogii do czynności prawnych dokonanych przez osobę fizyczną, która jako organ osoby prawnej, reprezentuje obie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jak wskazano w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1990 r. III CZP 8/90 stosowanie powyższego przepisu w drodze analogii powinno być jednak poprzedzone analizą konkretnego stanu faktycznego, nie ma bowiem podstaw by jego stosowanie rozciągać automatycznie na każdą sytuację, w której w składzie organów reprezentujących spółki występuje ta sama osoba fizyczna.
Na marginesie należy wskazać, że możliwość zawierania umów w ramach czynności „z samym sobą” w formie konkludentnej, czyli innymi słowy nieformalnie, bez zachowania formy pisemnej lub dokumentowej, należy traktować ze szczególną ostrożnością.
PODSUMOWANIE
Podsumowując, co do zasady, dopuszczalne jest zawarcie przez jednego członka zarządu umowy w imieniu dwóch spółek. Należy jednak w każdy przypadku przeanalizować stan faktyczny w celu ustalenia czy nie powinien zostać zastosowany art. 108 k.c. na zasadzie analogii. W przypadku, gdy znajdzie on zastosowanie kluczowe jest, aby zapewnić zgodność dokonywanej czynności prawnej z regulacjami art. 108 k.c. W szczególności należy ustalić czy wyłączona jest możliwość naruszenia interesów każdej ze spółek.