Jednym z najbardziej popularnych stwierdzeń, które można usłyszeć od każdego prawnika, jest to, że umowę zawiera się na „złe czasy”. Trudno nie zgodzić się z tym sformułowaniem, gdyż w pełni oddaje ono sens i nadrzędny cel przygotowania każdej umowy.
Niełatwo by było zrealizować ciekawy pomysł na biznes, pozyskać inwestora czy znaleźć nowych wspólników bez odpowiedniej umowy inwestycyjnej. Jednak kluczowe jest by dobra umowa inwestycyjna, odnosiła się do wielu szczegółowych kwestii, a co najważniejsze, by w jak najszerszym stopniu zapewniła ochronę interesów inwestora oraz wspólnika.
Warto podkreślić, że umowę inwestycyjną zawiera się w celu uregulowania sposobu wniesienia kapitału oraz skutków wynikających z zainwestowanych środków. Ponadto reguluje ona przebieg inwestycji, wskazując jej poszczególne etapy, co więcej umowa regulować powinna relacje między stronami tj. określać ich prawa i obowiązki.
Bez wątpienia szczegółowy zakres umowy jest poprzedzony wzajemnymi negocjacjami stron, które najczęściej zawarte są w osobnych porozumieniach, listach intencyjnych czy w term-sheet. Oczywiście nie są to wiążące dokumenty, jednak mają one wyznaczyć najistotniejsze warunki oraz wolę podmiotów uczestniczących we wspólnym przedsięwzięciu.
Dokonując jednak szczegółowej analizy treści umów inwestycyjnych zawieranych przez różne podmioty realizujące wspólny cel biznesowy, zarówno w systemie civil law, jak i common law, należy wskazać, że w obu przypadkach praktyka wytworzyła pewne standardowe klauzule. Ewentualne różnice w treści i mechanizmach umów wymuszane są bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa danego kraju.
Pomijając oczywiste elementy każdej mowy tj. określenie stron, definicje, przedmiot umowy, załączniki zawierające istotne dla inwestora dokumenty, należy wyróżnić kilka standardowych zapisów umowy inwestycyjnej:
CORPORATE GOVERNANCE | ŁAD KORPORACYJNY:
czyli zbiór reguł działania i zasad, które odnoszą się do sposobu zarządzania przedsiębiorstwem i sprawowania w niej nadzoru.
W tej części umowy strony określają:
zasady funkcjonowania organów spółki (zarządu, rady nadzorczej), ich składu, zasady powoływania i odwoływania członków organów oraz zasady procedowania organów.
uprawnienia poszczególnych wspólników (akcjonariuszy) oraz ewentualne ich uprzywilejowanie w zakresie prawa głosu lub udziału w zysku;
sprawy zastrzeżone do kompetencji poszczególnych organów, a także mechanizmy na wypadek impasu decyzyjnego w spółce.
KLAUZULE OPCYJNE:
czyli mechanizmy zapewniające ochronę interesów inwestora, jak również założycieli spółki. Wśród najbardziej standardowych klauzuli (opcji) możemy wyróżnić:
opcja odkupu (call) uprawnienie wspólnika umożliwiające odkupienie udziałów lub akcji innego wspólnika, który zobowiązany jest je sprzedać, na warunkach określonych w kluzuli;
opcja sprzedaży (put) uprawnienie wspólnika umożliwiające sprzedaż udziałów lub akcji innym wspólnikom, którzy są zobowiązani je kupić, na warunkach określonych w klauzuli.
prawo pociągnięcia (drag along) uprawnienie wspólnika sprzedającego swoje udziały (najczęściej wspólnikowi większościowemu) do żądania od innych wspólników, aby również oni sprzedali swoje udziały, w sytuacji gdy inwestor jest zainteresowany przejęciem pełnej kontroli nad spółką i nabyciem udziałów lub akcji również od innych wspólników;
prawo przyłączenia (tag along) daje wspólnikowi (najczęściej mniejszościowemu) uprawnienie, na wypadek zbywania udziałów lub akcji przez pozostałych wspólników, do przyłączenia się do transakcji i zbycia również jego praw udziałowych na takich samych zasadach jak inny zbywający wspólnik.
OŚWIADCZENIA I ZAPEWNIENIA
są to jedne z najistotniejszych zapisów, które umożliwiają określenie ryzyk związanych z wystąpieniem okoliczności, o których strona umowy nie miała wiedzy na etapie transakcji, a które mogą wyrządzić spółce lub wspólnikowi szkodę.
W każdej umowie inwestycyjnej pojawić powinny się oświadczenia i zapewnienia stron dotyczące:
tytułu prawnego do udziałów (lub akcji),
stanu spółki i jej przedsiębiorstwa,
zdolności do zawarcia umowy, uzyskania zgód korporacyjnych oraz posiadania środków finansowych pozwalających zrealizować inwestycję.
COMPLETION | WARUNKI ZAWIESZAJĄCE
jest to mechanizm dzięki któremu strony mogą uzależnić wejście postanowień umowy w życie od wystąpienia konkretnych zdarzeń.
W praktyce strony umowy decydują się ustalić następujące warunki zawieszające:
zgody korporacyjne i określenie struktur kapitałowych (tj. uzyskanie zgody wspólników, rady nadzorczej spółki, komitetu funduszy inwestycyjnych)
zgody i zaświadczenia organów administracji publicznej (uzyskanie zezwoleń, pozwoleń, oświadczeń właściwych urzędów);
zgody osób trzecich (np. kluczowych kontrahentów co do przelewu praw na zabezpieczenie);
brak zaistnienia zmian co do złożonych oświadczeń i zapewnień;
przeniesienie praw do własności intelektualnej na spółkę.
Podsumowując, wskazać należy, że strony umowy inwestycyjnej mają duży wpływ na to jak wyglądać będzie ich wspólne przedsięwzięcie biznesowe, gdyż większość jej zapisów nie jest uregulowana ustawowo i bazują na ustaleniach poczynionych przed zawarciem umowy. Co najistotniejsze, nadrzędnym celem dobrze skonstruowanej umowy inwestycyjnej jest nie tylko usprawnienie podejmowania decyzji biznesowych, ale przede wszystkim, uniknięcie sytuacji kryzysowych, które często prowadzą do inicjacji postępowań sądowych przez strony.
Radosław Dubieszko – aplikant adwokacki w kancelarii Cogents Skibicki Dończyk Adwokaci, specjalizuje się w prawie korporacyjnym, obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych, doradza spółkom z branży nieruchomości i funduszom inwestycyjnym.
Reprezentuje Klientów Kancelarii w postępowaniach sądowych z zakresu prawa cywilnego i karnego.