Decyzje w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością podejmowane są przez wspólników na zgromadzeniach. Zgromadzenie wspólników zwoływane jest w przypadkach przewidzianych w kodeksie spółek handlowych (dalej: KSH), gdy umowa spółki przewiduje konieczność jego zwołania, a także, gdy uprawnione do tego organy (osoby) uznają to za wskazane.
Do uprawień korporacyjnych wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością należy między innymi prawo do uczestniczenia i głosowania na zgromadzeniu wspólników. Co do zasady, każdy wspólnik ma takie samo prawo głosu. Istnieją jednak sytuacje, w których wspólnik pomimo udziału w zgromadzeniu zostaje pozbawiony możliwości wykonania prawa głosu na zgromadzeniu. Kiedy i dlaczego tak się dzieje?
KATALOG SPRAW, W KTÓRYCH WSPÓLNIK JEST WYŁĄCZONY OD UDZIAŁU W GŁOSOWANIU NAD UCHWAŁĄ
Zgodnie z art. 244 KSH: „Wspólnik nie może ani osobiście, ani przez pełnomocnika, ani jako pełnomocnik innej osoby głosować przy powzięciu uchwał dotyczących jego odpowiedzialności wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium, zwolnienia z zobowiązania wobec spółki oraz sporu między nim a spółką.”
Wskazany wyżej przepis przewiduje trzy kategorie spraw, w których wspólnik nie może brać udziału w głosowaniu. Wspólnik nie może skorzystać z prawa głosu ani osobiście, ani przez pełnomocnika ani jako pełnomocnik innej osoby (innego wspólnika), jeżeli uchwała dotyczy:
odpowiedzialności wspólnika wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium;
zwolnienia wspólnika z zobowiązania, jakie zaciągnął wobec spółki;
sporu pomiędzy wspólnikiem a spółką.
Katalog spraw, w których wyłączone zostało prawo głosu, jest zamknięty. Umowa spółki nie może go rozszerzyć lub zawęzić.
Istotne jest to, że wspólnik z mocy prawa podlega wyłączeniu od udziału w głosowaniu. Wyłączony od głosowania wspólnik ma jednak prawo do udziału w zgromadzeniu, wypowiedzenia się oraz do złożenia wyjaśnień na temat uchwały, która dotyczy jego odpowiedzialności. W związku z tym do wyłączonego od głosowania wspólnika zarząd również musi wysłać zaproszenie na zgromadzenie w terminie przewidzianym przez ustawę.
Odpowiedzialność wspólnika wobec spółki z jakiegokolwiek tytułu, w tym udzielenia absolutorium
Wspólnik jest pozbawiony prawa do głosowania nad uchwałą, która dotyczy jego odpowiedzialności wobec spółki. Ustawodawca wskazuje, że wyłączenie od głosowania ma miejsce w przypadku odpowiedzialności „z jakiegokolwiek tytułu”, co oznacza, że może być to odpowiedzialność kontraktowa, deliktowa (wynikająca z czynów niedozwolonych), z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia oraz np. z tytułu wyrządzenia spółce szkody.
Wyłączenie wspólnika od głosowania ma miejsce również w przypadku głosowania nad udzieleniem danemu wspólnikowi absolutorium, gdy pełni on jednocześnie funkcję członka zarządu w spółce.
Poniżej przykłady sytuacji, w których może dojść do odpowiedzialności wspólnika wobec spółki:
niewniesienie wkładów niezbędnych do pokrycia udziałów przez wspólnika;
wykorzystywanie swojej pozycji przez wspólnika, będącego również członkiem zarządu;
niewniesienie dopłat w terminie lub wniesienie ich w nieodpowiedniej wysokości;
nierealizowanie przez wspólnika zobowiązania do wnoszenia powtarzających się świadczeń niepieniężnych;
działanie na niekorzyść spółki i wyrządzenie spółce szkody np. poprzez naruszenie zakazu konkurencji lub np. zaniechanie należytego nadzorowania czynności księgowych w spółce.
Co ciekawe, istnieje możliwość wyrażenia przez wspólników zgody na zawarcie umowy o zrzeczeniu się roszczeń spółki wobec wspólnika. Ważność takiej umowy uzależniona jest od wcześniejszego podjęcia uchwały w tym przedmiocie. Wspólnik, którego ma dotyczyć taka umowa jest wyłączony od głosowania nad taką uchwałą.
Ponadto, sprawy dotyczące odpowiedzialności wspólnika powinny być rozpatrywane w trybie tajnym. Taki tryb głosowania umożliwia zachowanie anonimowości oraz udokumentowanie wyniku głosowania również na kartach do głosowania.
Zwolnienie wspólnika z zobowiązania, zaciągniętego wobec spółki
Zdarza się, że pomimo zaciągnięcia przez jednego ze wspólników zobowiązania wobec spółki, wspólnicy, czy to z uwagi na strategię działania, czy też dobre relacje panujące pomiędzy wspólnikami, decydują się na zwolnienie wspólnika z odpowiedzialności za zaciągnięte zobowiązanie.
Zwolnienie z długu może przybrać klasyczną formę zwolnienia z długu (zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje), nowacji (dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej), zgodzie na świadczenie w miejscu wykonania (spełnienie za zgodą wierzyciela innego świadczenia w miejscu pierwotnego) lub np. porozumienia kompensacyjnego (potrącenie umowne, którego nie należy mylić z potrąceniem ustawowym, dokonywanym w drodze jednostronnego oświadczenia woli).
Jednakże, gdy zarząd zamierza np. zwolnić wspólnika z długu, musi się zwrócić do zgromadzenia wspólników, jedynie wtedy, gdy umowa spółki przewiduje takie uprawnienie dla zgromadzenia. W przypadku braku ustanowienia takiej kompetencji zarząd podejmuje decyzję na własną odpowiedzialność.
W każdej sytuacji, gdy uchwała dotyczy zwolnienia wspólnika z zobowiązania wobec spółki, zainteresowany wspólnik nie może oddać głosu.
Spór pomiędzy wspólnikiem a spółką
Spór pomiędzy wspólnikami a spółką może dotyczyć dochodzenia roszczeń w jakimkolwiek postępowaniu, w tym przed sądem arbitrażowym. Wyłączenie od głosowania dotyczy zarówno sytuacji, gdy dane roszczenie skierowanie jest przez spółkę przeciwko wspólnikowi, jak i sytuacji, gdy to wspólnik kieruje swoje roszczenie przeciwko spółce – bez znaczenia pozostaje to, która ze stron może odnieść ewentualność korzyść w razie rozstrzygnięcia sporu przez sąd.
W doktrynie wskazuje się, że spory mogą również dotyczyć np. ustanowienia służebności drogi koniecznej dla spółki na nieruchomości wspólnika lub spraw administracyjnych spółki z udziałem wspólnika, gdy interesy stron są sprzeczne.
W przypadku sporu uchwała wspólników może dotyczyć np. ustanowienia pełnomocnika spółki, zgody na wytoczenie powództwa lub wyrażenia zgody na zawarcie w toku sporu ugody sądowej.
Obecność wspólnika na zgromadzeniu – adnotacja w protokole
Wyłączenie wspólnika od głosowania nie wpływa na prawo uczestniczenia wyłączonego wspólnika do udziału w zgromadzeniu.
W protokole przy podejmowaniu uchwały należy umieścić informację o tym, że dany wspólnik jest wyłączony od głosowania.
Uchwała zostaje bowiem przyjęta przy oddaniu za jej przyjęciem bezwzględnej większość głosów, co oznacza więcej niż połowę głosów oddanych. Do głosów oddanych zaliczamy wszystkie głosy „za”, „przeciw” oraz „wstrzymujące się”. Głosy wstrzymujące się należy traktować jako głosy przeciw. Natomiast wyłączony wspólnik nie oddaje głosów w ogóle.
W przypadku, gdy w spółce mamy dwóch wspólników i każdemu z nich przysługuje po 50 głosów, jeden ze wspólników zostaje wyłączony od uchwały, a drugi głosuje „za”, przyjąć należy, że uchwała jest przyjęta, ponieważ „za” jej przyjęciem oddano bezwzględną liczbę głosów oddanych.
Czy istnieje możliwość wyłączenia od głosowania wspólnika większościowego?
Wyobraźmy sobie sytuację, gdy wspólnik większościowy posiada 99% udziałów. Przy wyłączeniu od głosowania takiego wspólnika reguły obliczania głosów są takie same, jak w sytuacji opisanej powyżej.
Nawet gdy wspólnik większościowy posiada 99% udziałów, uchwałę mogą podjąć wspólnicy posiadający 1%, o ile zachowana jest większość bezwzględna podczas głosowania. Głosy wspólnika wyłączonego (99%) traktuje się jako głos nieoddany, a pozostałe głosy (1%) traktuje się, jako 100% głosów oddanych.
Czy wspólnik wyłączony od głosowania może zaskarżyć uchwałę, która dotyczy jego odpowiedzialności?
NIE. W orzecznictwie przyjmuje się, że wspólnik wyłączony od głosowania na podstawie art. 244 KSH nie ma legitymacji czynnej do zaskarżenia uchwały, ponieważ wyłączony wspólnik nie jest wspólnikiem, który głosował przeciw uchwale.
Jeżeli wspólnika nie dopuszczono do udziału w głosowaniu, nadużywając art. 244 KSH np. poprzez dokonanie błędnej wykładni ustawowych przesłanek wyłączenia od głosowania, wspólnik ma legitymację procesową do zaskarżenia uchwały.
Iman Al-temimi – aplikantka adwokacka w kancelarii Cogents Skibicki Dończyk Adwokaci. Specjalizuje się w zagadnieniach z zakresu prawa cywilnego i gospodarczego, a także problematyce związanej z doradztwem prawnym zarówno na rzecz przedsiębiorców, jak i klientów indywidualnych w związku z prowadzeniem spraw windykacyjnych i sporów sądowych.