Do dnia 17 grudnia 2021 roku miało nastąpić wdrożenie dyrektywy dotyczącej ochrony sygnalistów. Niestety, termin ten nie został dotrzymany. Obecnie trwają prace i konsultacje nad projektem ustawy z dnia 8 stycznia 2024 r., mającym na celu implementację wspomnianej unijnej dyrektywy. Planowany termin wejścia w życie ustawy to I kwartał 2024 roku. Po upływie 1 miesiąca od ogłoszenia, przepisy mają wejść w życie, następnie pracodawcy będą mieli kolejny miesiąc na wprowadzenie odpowiednich procedur zgłoszeń wewnętrznych.
Dyrektywa 2019/1937 nakłada na państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązek wdrożenia regulacji zapewniających ochronę sygnalistom, w tym ustanowienia wewnętrznych procedur dokonywania zgłoszeń naruszeń objętych dyrektywą. Dyrektywa zobowiązuje podmioty z sektora publicznego, jak i podmioty z sektora prywatnego, do podjęcia konkretnych działań oraz wdrożenia procedur dokonywania zgłoszeń.
Zgodnie z zasadami i procedurami określonymi w dyrektywie 2019/1937, osoby zgłaszające naruszenia prawa, zwane "sygnalistami", są objęte ochroną. Owa ochrona obejmuje informacje zgłaszane w kontekście związanym z pracą dotyczące naruszeń prawa. Celem jest stworzenie spójnego i skutecznego systemu ochrony, który zachęci do ujawniania nieprawidłowości, eliminując obawy przed represjami czy odwetem.
Kogo dotyczą nowe obowiązki?
Obowiązkowo czynności określone w ustawie związane z wewnętrznymi procedurami dokonywania zgłoszeń dotyczą podmiotów zatrudniających co najmniej 50 pracowników lub prowadzących działalność w zakresie usług finansowych lub związaną z ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Próg 50 osób, o którym mowa w przepisach, obejmuje nie tylko pracowników zatrudnionych na podstawie kodeksu pracy, ale także osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, zwłaszcza na podstawie umów cywilnoprawnych. Oznacza to, że przy określaniu tego progu brana jest pod uwagę liczba pracujących osób, zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i na podstawie umów cywilnoprawnych.
Utworzenie wewnętrznych kanałów dokonywania zgłoszeń będzie dobrowolne dla pozostałych podmiotów.
Kto może być sygnalistą?
Przewidziane w ustawie gwarancje i środki prawne będą przysługiwały osobie dokonującej zgłoszenia naruszenia prawa, niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby (m.in. umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę fizyczną, kontrakt menedżerski, wolontariat, staż, praktyka), w tym także świadczącej pracę na rzecz podmiotów, z którymi podmiot prawny utrzymuje relacje gospodarcze, jak wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy oraz innym osobom zgłaszającym informacje o naruszeniach w kontekście związanym z pracą, jak akcjonariusze i wspólnicy oraz członkowie organów osoby prawnej.
Czym będzie skutkowało wejście przepisów ustawy?
Przede wszystkim przedsiębiorstwa zostaną zobowiązane do zapewnienia ochrony sygnalistom poprzez obowiązek ustanowienia wewnętrznych procedur dokonywania zgłoszeń naruszeń. Polegać on będzie w szczególności na konieczności wyznaczenia wewnętrznej jednostki organizacyjnej lub osoby (osób) lub zawarcie umowy z podmiotem zewnętrznym, które będą przyjmowały zgłoszenia wewnętrzne oraz podejmowały działania następcze, jak również prowadziły rejestr zgłoszeń wewnętrznych.
Dodatkowo, konieczne będzie stworzenie odpowiednich kanałów zgłoszeń (umożliwiających zgłoszenie ustne, pisemne lub w postaci elektronicznej) oraz stworzenie właściwych zabezpieczeń celem ochrony poufności tożsamości osoby dokonującej zgłoszenia, osoby, której dotyczy zgłoszenie oraz osoby trzeciej wskazanej w zgłoszeniu. Procedura dokonywania zgłoszeń naruszeń będzie musiała zawierać wszystkie elementy określone w projekcie ustawy oraz zostać przekazana pracownikom w odpowiedni sposób. To jest w sposób, który umożliwi udokumentowanie zapoznanie się pracownika z treścią procedury.
Podsumowując, wejście w życie ustawy zobowiąże podmioty zatrudniające więcej niż 50 osób do:
ustanowienia wewnętrznych procedur i zakomunikowanie ich pracownikom;
wyznaczenia wewnętrznej jednostki/osoby, które będą przyjmowały zgłoszenia;
prowadzenie rejestru zgłoszeń wewnętrznych;
stworzenie odpowiednich kanałów zgłoszeń;
zapewnienie zabezpieczeń.
Zespół kancelarii COGENTS