W listopadzie 2019 r. pożegnaliśmy tzw. fikcję doręczeń w postępowaniu cywilnym. W przypadku (niekiedy celowego) nieodbierania korespondencji z Sądu przez stronę pozwaną interesy powoda chroniła fikcja doręczeń, która pozwalała na przyjęcie przez sądy, że po dwukrotnej próbie doręczenia np. pozwu na wskazany przez powoda adres sądy, uznawały pismo za doręczone.
Obecnie sytuacja wygląda nieco inaczej. Ustawodawca usunął fikcję doręczeń i na jej miejsce wprowadził art. 1391 KPC.
Zgodnie z brzmieniem tego przepisu, jeżeli pozwany, pomimo podwójnego awiza nie odebrał pozwu lub innego pisma procesowego wywołującego potrzebę podjęcia obrony jego praw, a w sprawie nie doręczono mu wcześniej żadnego pisma i nie ma zastosowania przepis szczególny przewidujący skutek doręczenia, przewodniczący zawiadamia o tym powoda, przesyłając mu przy tym odpis pisma dla pozwanego i zobowiązuje powoda, aby w terminie 2 miesięcy:
złożył w sądzie potwierdzenie doręczenia pisma pozwanemu za pośrednictwem komornika sądowego;
zwrócił przekazane pisma do sądu wraz z nowym aktualnym adresem pozwanego;
przedstawił w sądzie dowód, że pozwany nadal przebywa pod adresem wskazanym w pozwie.
Poniżej pokrótce opisana zostanie każda z zaproponowanych przez ustawodawcę możliwości działania przez powoda.
DORĘCZENIE PISMA POZWANEMU ZA POŚREDNICTWEM KOMORNIKA
W przypadku, gdy powód nie dysponuje dowodami, że pozwany nadal przebywa pod adresem wskazanym w pozwie, istnieje możliwość zwrócenia się z wnioskiem do komornika sądowego
o podjęcie próby doręczenia korespondencji. Powód powinien wówczas ustalić komornika sądowego właściwego do wykonania tego wniosku tj. komornika właściwego ze względu na adres zamieszkania pozwanego, który został wskazany w pozwie.
Po zarejestrowaniu wniosku komornik zobowiązany jest podjąć próbę doręczenia pozwanemu korespondencji na wskazany w pozwie adres. Komornik ma 14 dni od złożenia opłaconego wniosku albo od momentu uiszczenia opłaty po stosownym wezwaniu na podjęcie próby doręczenia.
Komornik sądowy realizuje próbę doręczenia osobiście lub za pośrednictwem asesora komorniczego, aplikanta komorniczego lub pracownika kancelarii komornika, który spełnia wymogi ustawowe.
Osoba uprawniona udaje się pod wskazany we wniosku adres i następnie możliwe są dwa scenariusze – albo pozwany odbierze korespondencję, co zostanie udokumentowane na zwrotnym potwierdzeniu odbioru albo okaże się, że adresat nie będzie obecny pod wskazanym adresem. W tej drugiej sytuacji komornik niestety nie ma możliwości doręczenia pisma innej, dorosłej osobie, która przebywa pod wskazanym adresem, gdyż wymagane jest osobiste doręczenie. Komornik może jednak spróbować przeprowadzić wywiad i uzyskać informacje od obecnych domowników lub sąsiadów odnoście tego, czy pozwany przebywa pod wskazanym adresem.
Jeżeli komornik ustalił, że poszukiwana przez niego osoba zamieszkuje pod wskazanym adresem - pozostawia w skrzynce awizo. Adresat ma wówczas 14 dni na odebranie przesyłki w kancelarii komornika. Po upływie tego terminu pismo uważa się za doręczone.
W przypadku nieodebrania korespondencji we wskazanym terminie, komornik sądowy zwraca powodowi pismo, informując o dacie doręczenia.
Z czynności podjęcia próby doręczenia komornik sporządza protokół, którego kopia przekazywana jest następnie do wnioskodawcy (powoda).
ZWRÓCENIE PISMA DO SĄDU WRAZ Z NOWYM AKTUALNYM ADRESEM POZWANEGO
Co jednak w sytuacji, gdy adresat nie zamieszkuje pod wskazanym w pozwie adresem?
W takiej sytuacji powód może wystąpić do komornika z wnioskiem o podjęcie czynności, zmierzających do ustalenia aktualnego adresu miejsca zamieszkania adresata. Komornik w tych czynności może zwrócić się o udzielenie informacji do organów podatkowych, organów rentowych, banków i spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych.
Gdy komornik sądowy ustali nowy adres miejsca zamieszkania, powód może zwrócić pismo do sądu, wskazując nowy adres lub wystąpić ponownie do komornika sądowego o doręczenie na wskazany adres.
W praktyce niekiedy we wniosku o podjęcie próby doręczenia można jednocześnie zawrzeć również wniosek o podjęcie czynności celem ustalenia nowego adresu. Takie sformułowanie wniosku może nieco przyspieszyć postępowanie, jednak wiązać się będzie z koniecznością uiszczenia dwóch opłat od wniosku – co zostanie omówione w dalszej części.
DOWODY, ŻE POZWANY NADAL PRZEBYWA POD ADRESEM WSKAZANYM W POZWIE
Przepisy nie precyzują katalogu i rodzaju dowodów, które mogą zostać wskazane w celu wykazania, że pozwany nadal przebywa pod adresem wskazanym w pozwie. Możemy zatem przyjąć wykładnię rozszerzającą, która pozwala przyjąć, że może to być dowód każdego rodzaju.
Wobec braku ograniczeń może wiec to być zarówno dowód z dokumentu, jak i zeznań powoda lub świadków.
W dotychczasowej praktyce, jako dowody, że pozwany przebywa pod adresem, wskazanym w pozwie powoływano np. potwierdzenia odbioru innych przesyłek kierowanych do pozwanego – zarówno pocztowych, jak i poprzez firmy kurierskie, wydruk z CEIDG lub strony internetowej pozwanego, w których jako adres prowadzenia działalności lub adres do doręczeń wskazywany był adres tożsamy z adresem wskazanym w pozwie, a w przypadku, gdy pomiędzy stronami toczy się więcej sporów i w innych sporach pozwany odbiera korespondencje – potwierdzenia odbioru korespondencji w innych sprawach np. pisma procesowego lub zawiadomienia o rozprawie.
W sytuacji, gdy stroną powodową jest spółka, wspólnik lub członek zarządu tej spółki, a pozwanym jest np. drugi ze wspólników, dowodem może być potwierdzenie odbioru zaproszenia na zgromadzenie wspólników.
W niektórych publikacjach pojawia się również pomysł, że powód w celu ustalenia, że pozwany nadal przebywa pod adresem wskazanym w pozwie, mógłby zwrócić się do agencji detektywistycznej. Natomiast, na jednym ze szkoleń, dotyczących nowelizacji KPC, pojawiła się również myśl, że skutecznym sposobem mogłoby być również wysłanie do pozwanego przekazu pocztowego na kwotę 1 zł. Zaintrygowany pozwany, nie wiedząc jaka kwota na niego czego (ponieważ nie wynika to z treści zawiadomienia o przekazie) udałby się na pocztę celem odbioru środków pieniężnych, dając tym samym potwierdzenie powodowi, że wskazał w pozwie właściwy adres.
KOSZTY ZWIĄZANE Z DORĘCZENIEM PRZEZ KOMORNIKA
Zgodnie z ustawą o kosztach komorniczych, opłata stała od zlecenia sądu lub wniosku powoda o bezpośrednie i osobiste doręczenie pism przez komornika sądowego wynosi 60 zł. Opłatę pobiera się za doręczenie na jeden adres oznaczonego pisma w sprawie, niezależnie od liczby adresatów tego pisma tam zamieszkałych i liczby podjętych prób doręczenia.
Opłata stała od wniosku o podjęcie czynności zmierzających do ustalenia aktualnego adresu zamieszkania adresata wynosi z kolei 40 zł.
Wskazać również należy, że zgodnie z ustawą o kosztach komorniczych, niezależnie od opłat, o których mowa wyżej wnioskodawcę obciążają również niezbędne w sprawie wydatki gotówkowe w postaci kosztów dojazdu poza miejscowość będącą siedzibą komornika oraz koszty doręczenia w sprawie wysyłania korespondencji.
Opłatę można uiścić wraz z wnioskiem, kierowanym do komornika i w załączeniu przedłożyć potwierdzenie uiszczenia tej opłaty lub na wezwanie komornika w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania (wówczas wysyłamy wniosek bez żadnej opłaty).
Co istotne, poniesione przez powoda koszty związane z ustaleniem adresu i podjęciem próby doręczenia mogą zostać wliczone do kosztów procesu i w przypadku wygrania sporu zasądzone od pozwanego na rzecz powoda.
SKUTKI NIEMOŻNOŚCI DORĘCZENIA KORESPONDENCJI POZWANEMU
Jeżeli komornikowi nie uda się doręczyć korespondencji lub ustalić nowego adresu pozwanego, to dla powoda będzie to miało bardzo negatywne skutki procesowe. Zgodnie bowiem z art. 1391 § 2 w zw. z art. 177 § 1 pkt 6 KPC sąd zawiesi postępowanie sądowe.
Czy w razie ryzyka zawieszenia postępowania powód ma możliwość podjęcia jeszcze jakichś dodatkowych kroków, aby uniknąć zawieszenia postępowania?
TAK, jeżeli organ egzekucyjny nie ustali aktualnego adresu miejsca zamieszkania, powód powinien wystąpić do sądu z wnioskiem o ustanowienie kuratora dla pozwanego, którego miejsce pobytu nie jest znane. Należy wówczas przyjąć, że przedłożenie informacji od komornika sądowego, któremu nie udało się ustalić aktualnego miejsca zamieszkania pozwanego, stanowi uprawdopodobnienie, iż miejsce pobytu pozwanego nie jest znane.
CZY DORĘCZENIA KOMORNICZNE ZNAJDUJĄ ZASTOSOWANIE WE WSZYSTKICH RODZAJACH SPRAW?
NIE, doręczenia komornicze nie znajdują zastosowania do:
spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym;
spraw, w których przed 7 listopada 2019 r. wydano nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym;
spraw wszczętych przed tą datą, jeżeli w pozwie zawarto wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym oraz pozwów wniesionych w elektronicznym postępowaniu upominawczym;
spraw, w których mamy do czynienia z doręczeniami zagranicznymi;
spraw w postępowaniu egzekucyjnym;
postępowania o wyjawienie majątku;
powództw przeciwegzekucyjnych.
Ponadto, opisywana procedura nie ma zastosowania w odniesieniu do doręczeń dokonywanych osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, ale wyposażonym w zdolność prawną, ponieważ w tych przypadkach za skuteczne należy uznać doręczenie na adres, który widnieje w rejestrze – Krajowym Rejestrze Sądowym lub w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, przy jednoczesnym braku jakiejkolwiek informacji o tym, że adres ten jest nieaktualny.
Iman Al-temimi – aplikantka adwokacka w kancelarii Cogents Skibicki Dończyk Adwokaci. Specjalizuje się w zagadnieniach z zakresu prawa cywilnego i gospodarczego, a także problematyce związanej z doradztwem prawnym zarówno na rzecz przedsiębiorców, jak i klientów indywidualnych w związku z prowadzeniem spraw windykacyjnych i sporów sądowych.