Od soboty 10 października weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. W związku z tym cały teren RP objęty został tzw. „żółtą strefą”. Oznacza to, że w całym kraju obowiązuje nakaz zakrywania ust i nosa w przestrzeni publicznej.
Niezależnie od profilaktycznych zalet noszenia maseczki oraz stosowania innych zaleceń określonych przez Radę Ministrów tj. utrzymywanie dystansu czy dezynfekcja rąk, obecna regulacja powoduje wiele wątpliwości dotyczących jej stosowania, w szczególności egzekwowania obowiązku zasłania ust i nosa.
JAKIE KARY GROŻĄ ZA BRAK NOSZENIA MASECZEK W PRZESTRZENI PUBLICZNEJ?
Kodeks wykroczeń
Mandaty za brak maseczki wystawiane są na podstawie art. 54 Kodeksu wykroczeń W myśl art. 54 Kodeksu wykroczeń „Kto wykracza przeciwko wydanym z upoważnienia ustawy przepisom porządkowym o zachowaniu się w miejscach publicznych, podlega karze grzywny do 500 złotych albo karze nagany”.
Osoba, która dostanie mandat za brak maseczki, powołując się na 97 § 2 kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia może odmówić jego przyjęcia. W tym przypadku funkcjonariusze policji będą mogli złożyć do sądu wniosek o ukaranie, w którym to znajdzie się informacja o odmowie przyjęcia mandatu. Pamiętać przy tym należy, że sytuacja ukaranego może ulec pogorszeniu, co oznacza, że sąd może zwiększyć kwotę grzywny, która została pierwotnie nałożona na sprawcę wykroczenia.
Ustawa o chorobach zakaźnych
Zgodnie z art. 48a ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi stanowi: „Kto w stanie zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii nie stosuje się do ustanowionych na podstawie art. 46 lub art. 46b nakazów, zakazów lub ograniczeń, o których mowa w (…) podlega karze pieniężnej w wysokości od 5 000 zł do 30 000 zł”.
W przypadku wskazanej ustawy, mamy do czynienia z sankcją o charakterze administracyjnym, która może zostać nałożona w wyniku złożenia wniosku do powiatowego inspektor sanitarnego (sanepidu) np. przez funkcjonariusza Policji, niezależnie od złożenia wniosku o ukaranie do sądu (w postępowaniu wykroczeniowym).
Należy wskazać, że stronie postępowania administracyjnego przysługuje odwołanie do wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Istotne jest, że powiatowy inspektor sanitarny może nałożyć na karę administracyjną rygor natychmiastowej wykonalności, co oznacza że, osoba która nie zapłaci kary w oznaczonym terminie, zostanie ona wyegzekwowana na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Jeżeli odwołanie od decyzji o nałożeniu kary administracyjnej nie zostanie uwzględnione przez organ administracji publicznej, strona postępowania uprawniona jest do wniesienia skargi do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego („WSA”), a następnie – w przypadku przegranej przed WSA – do wniesienia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
CZY BRAK REGULACJI USTAWOWEJ DAJE PODSTAWĘ DO ODMOWY PRZYJĘCIA MANDATU?
Zdaniem znacznej części środowiska prawniczego brak regulacji w ustawie przewidującej możliwość wprowadzenia nakazu zasłaniania twarzy przez osoby zdrowe, nie daje podstawy do pociągnięcia do odpowiedzialności o charakterze karnym, powołując się przy tym na wyrażoną w art. 31ust. 3 Konstytucji RP zasadę proporcjonalności ograniczania praw i swobód obywatelskich:
„Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.”
Co więcej, z treści art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, wynika że rozporządzenie może zostać wydane tylko na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania.
Wskazany przepis informuje o zakazie tworzenia przepisów delegujących o charakterze blankietowym, co ma przeciwdziałać przekształcaniu się rozporządzenia w akt prawny o charakterze samoistnym.
W tym miejscu należy wskazać wyrok Sądu Rejonowego w Kościanie z dnia 3 czerwca 2020 r. (sygn. akt II W 71/20), który odmówił wszczęcia postępowania wobec sprawcy czynu, który odmówił przyjęcia mandatu za naruszenie zakazu przemieszczania i obowiązku zakrywania nosa i ust.
W treści uzasadnienia Sąd wskazał, że Rada Ministrów powołała się na niewłaściwą podstawę prawną nakazu zakrywania ust i nosa, bowiem jedynie ustawa pozwala na wprowadzenie “obowiązku stosowania środków profilaktycznych” dla osób chorych i podejrzanych o zachorowanie.
W związku z powyższym, legalność wystawienia mandatu za brak noszenia maseczki może być skutecznie kwestionowana. Powinniśmy jednak pamiętać, iż pomimo wadliwości legislacji, przestrzeganie obowiązku zakrywania ust i nosa w przestrzeni publicznej jest konieczne dla nierozprzestrzeniania się choroby COVID-19.
UWAGA: Stan prawny na dzień 21 października 2020 r.
Radosław Dubieszko – aplikant adwokacki w kancelarii Cogents Skibicki Dończyk Adwokaci, specjalizuje się w prawie korporacyjnym, obsłudze prawnej podmiotów gospodarczych, doradza spółkom z branży nieruchomości i funduszom inwestycyjnym.
Reprezentuje Klientów Kancelarii w postępowaniach sądowych z zakresu prawa cywilnego i karnego.